Wigierski Park Narodowy
Wigierski Park Narodowy - znajduje się w północno-wschodniej Polsce, na terenie województwa podlaskiego, w krainie Mazursko-Podlaskiej, w północno-wschodniej części dzielnicy Pojezierza Mazurskiego i północnej dzielnicy Puszczy Augustowskiej. Park utworzony został 1 stycznia 1989 roku na obszarze 14956 ha. Aktualna jego powierzchnia wynosi 15085 ha, w tym 9459 ha to grunty leśne, 2908 ha - wody i 2788 ha inne tereny, głównie użytkowane rolniczo (2228 ha).
Ochroną ścisłą objętych jest 380 ha, w tym 120 ha lasów i 260 ha wód. Obszary zagospodarowane rolniczo objęte są ochroną krajobrazową.
Geologia, geomorfologia, krajobraz:
Krajobraz parku został ukształtowany w okresie ostatniego zlodowacenia, około 12 tysięcy lat temu. Ustępujący lądolód pozostawił urozmaiconą rzeźbę terenu z licznymi kemami, ozami, polami sandrowymi i obszarami moreny dennej, poprzecinanymi rynnami lodowcowymi i zagłębieniami bezodpływowymi. W rynnach i zagłębieniach powstały liczne jeziora. Najpłytsze z nich zarosły już roślinnością torfowiskową, a w innych zbiornikach obserwować można różne stadia ich naturalnej sukcesji. Najwyższe wzniesienia parku osiągają wysokość ponad 180 m n.p.m., zaś najniżej położone tereny znajdują się na wysokości 130 m n.p.m. Północna część parku jest silnie pofałdowana, z rozległymi morenami dennymi oraz wzgórzami i wałami moreny czołowej - stanowiącymi lokalne kulminacje o stromych zboczach i wysokościach względnych dochodzących do 35 m. Podłoże tej części parku zbudowane jest z gliny, piasku i żwiru, z licznymi kamieniami o zróżnicowanym składzie mineralogicznym. Południowa część parku ma charakter bardziej płaski i stanowi początek olbrzymiego sandru, pokrytego Puszczą Augustowską - największym zwartym kompleksem leśnym w Polsce.
Wody:
Pozostałością po zlodowaceniach są liczne jeziora o różnym kształcie, powierzchni i głębokości. Na obszarze parku znajdują się 42 jeziora. Największe z nich Wigry ma 2187 ha powierzchni, maksymalną głębokość 73 m i zajmuje centralną część parku. Jeziora reprezentują szeroką gamę typów limnologicznych, różniących się pomiędzy sobą żyznością, termiką i koncentracją związków humusowych. Osobliwością wśród nich są dystroficzne jeziora śródleśne, tzw. "suchary", otoczone mszarem torfowcowym. Główną rzeką parku jest Czarna Hańcza, przepływająca przez jezioro Wigry i stanowiąca znany i ceniony w kraju szlak kajakowy.
Roślinność:
Na terenie parku stwierdzono prawie 1000 gatunków roślin naczyniowych, w tym około 60 podlegających ochronie ścisłej i 14 podlegających ochronie częściowej, ponad 200 gatunków mchów i wątrobowców oraz prawie 300 gatunków porostów.
Roślinność parku charakteryzuje się całkowitym brakiem buka, rzadkim występowaniem graba i stałą obecnością świerka we wszystkich niemal typach zbiorowisk leśnych. Zbiorowiska roślinne cechuje obecność wielu gatunków o charakterze borealno-kontynentalnym. Wśród zbiorowisk leśnych największą powierzchnię zajmują zbiorowiska grądu trzcinnikowego, subborealnych borów mieszanych i typowych grądów. Spośród zbiorowisk leśnych najbardziej zbliżony do naturalnego charakter mają bory i lasy bagienne, bory świeże oraz olsy. Dużą część powierzchni parku zajmują także torfowiska, będące często zbiorowiskami unikatowymi w skali kraju. Szczególnie roślinność torfowisk wysokich i przejściowych zachowała tu często swój naturalny charakter. Na szczególną uwagę zasługują zbiorowiska torfowiskowe z brzozą niską, rzadkimi gatunkami wątrobowców oraz wełnianeczką alpejską, rosiczką okrągłolistną i długolistną, żurawiną drobnolistną, bażyną czarną i skalnicą torfowiskową. Duża liczba zespołów i gatunków roślin wynika ze zróżnicowania fizjograficznego terenu oraz historii rozwoju szaty roślinnej.
Zwierzęta:
Dotychczas na terenie parku stwierdzono występowanie ponad 1700 gatunków zwierząt, w tym m.in. 46 gatunków ssaków, 202 gatunki ptaków, 12 gatunków płazów i 5 gatunków gadów. Najbardziej charakterystycznym gatunkiem występującym w parku jest bóbr europejski, licznie zasiedlający brzegi rzek i jezior. Obecnie szacuje się jego liczebność w parku na około 250 osobników. Z dużych drapieżników coraz częściej spotkać można wilka.
Wśród licznej awifauny na szczególną uwagę zasługują gatunki drapieżne: bielik, myszołów, orlik krzykliwy, kanie czarna i ruda oraz błotniak stawowy. Na wodach parku, oprócz powszechnie występującego łabędzia niemego, łyski, kaczek i perkozów, spotkać można gągoła, tracz nurogęś oraz nura czarnoszyjego.
W wodach parku występują 32 gatunki ryb, w tym sieja, sielawa, stynka, leszcz, lin, okoń i szczupak oraz reintrodukowane w ostatnim czasie: troć jeziorowa i sum.
Dotychczas poznana fauna zwierząt bezkręgowych liczy około 1500 gatunków.
Dla niektórych gatunków obszar parku jest jedynym miejscem ich występowania. Z wykazanych z terenu parku gatunków zwierząt 289 gatunków objętych jest ochroną prawną, m.in.: 4 gatunki ważek, 10 gatunków chrząszczy, 4 gatunki motyli, 22 gatunki błonkówek, 5 gatunków ryb, 12 gatunków płazów i 185 gatunków ptaków. W faunie parku występuje 128 gatunków, które umieszczone zostały w "Czerwonej Księdze Zwierząt" lub na "Czerwonych Listach Gatunków Zagrożonych w Polsce".
Kultura materialna i turystyka:
Działalność człowieka na tym terenie datowana jest już od okresu paleolitu czego świadectwem jest rozpoznanych ponad 180 stanowisk archeologicznych. Do najciekawszych zabytków historyczno-kulturowych należy zespół klasztorny - pozostałość po Zakonie Kamedułów Wigierskich, który działał w latach 1667-1800. Obecnie mieści się tam Dom Pracy Twórczej Ministerstwa Kultury i Sztuki. W roku 1920 we wsi Płociczno założona została stacja limnologiczna, która działała do 1939 roku i w znacznym stopniu przyczyniła się do rozwoju polskiej hydrobiologii. Północno-wschodnia Polska, w tym rejon Wigierskiego Parku Narodowego, jest niezwykle atrakcyjnym regionem turystycznym, szczególnie w okresie wakacyjnym. Dla turystów wyznaczono na terenie parku około 237 km szlaków turystycznych. Dla żeglarzy i wędkarzy udostępnione są największe jeziora parku, w tym Wigry, Pierty, Leszczewek i Mulaczysko.